Herb Tarnawa, klejnot rodowy Gorzkowskich, przedstawiający w polu czerwonym krzyż grecki srebrny, pod którego lewym ramieniem jest półksiężyc złoty, jest dziś herbem, którym oficjalnie posługuje się Gmina Gorzków

Gorzkowscy herbu Tarnawa

Pierwsze wzmianki o Gorzkowie w źródłach pisanych pochodzą z roku 1359 r. Znajdują się w traktacie granicznym między Królestwem Polskim, a Wielkim Księstwem Litewskim. Imiennie wystąpił wówczas Andrzej z Gorzkowa. Postaci bynajmniej nie należy utożsamiać z późniejszym rodem Gorzkowskich, został zaliczony do grona dziesięciu starców znających przebieg granicy i przynależność gruntów. Traktat jest ważnym źródłem do dziejów regionu, odzwierciedlającym w znacznym stopniu średniowieczną granicę polsko-ruską. Gorzków należał wówczas do ziemi chełmskiej, a miejscowi bojarzy i chłopi wyznawali prawosławie.

Ściślejsze zespolenie ziemi gorzkowskiej z Królestwem Polskim nastąpiło w czasie panowania króla Władysława Jagiełły. Właścicielem wsi Gorzków i fundatorem parafii rzymskokatolickiej stał się wówczas Mikołaj Trąba, arcybiskup gnieźnieński i pierwszy prymas Polski. Po jego śmierci w 1422 roku, Gorzków oraz okoliczne wsie: Poperczyn, Olchowiec, Wielkopole, Wiśniów, Czysta Dębina, odziedziczyła przyrodnia siostra prymasa Jachna oraz jej drugi mąż Paszko (Paweł). Potomstwo Jachny z obu jej małżeństw dało początek rodzinie Gorzkowskich herbu Tarnawa, którzy licznie występowali w XV – XVII w.,  zajmowali ważne urzędy ziemskie i stanowiska kościelne. Byli to przedstawiciele średniozamożnej szlachty. Pod względem administracyjnym obszar należał do województwa ruskiego. Podsędkami i pisarzami sądu ziemskiego chełmskiego, byli:  

• Krzysztof Gorzkowski, pisarz ziemski chełmski, 1423 r.,
• Piotr Gorzkowski (nazywany także Żyrnicki), podsędek w latach 1460-1463,
• Piotr Gorzkowski, podsędek w l. 1483-1488,
• Jan Gorzkowski, podsędek w l. 1489-1490,
• Jan Gorzkowski, pisarz w l. 1492-1497,
• Jakub Gorzkowski, pisarz w l. 1503-1506,
• Krzysztof Gorzkowski, pisarz w l. 1517-1544.

W rodzie Gorzkowskich najwyższą pozycję społeczną osiągnął Piotr Gorzkowski, który w latach 1557-1558 był podsędkiem chełmskim, zaś w latach 1565-1600 sędzią ziemskim chełmskim.

Gorzkowscy dbali o rozwój parafii rzymskokatolickiej.

W roku 1453 Piotr i Elżbieta Gorzkowscy podarowali plebanowi Andrzejowi i jego następcom staw rybny w Gorzkowie. W roku 1538 plebanem gorzkowskiej parafii był Jan Gorzkowski, dziekan kapituły chełmskiej. Około roku 1560 Gorzkowscy znaleźli się pod wpływem reformacji. Wypędzono plebana Marcina i zniszczono istniejący drewniany kościół. Miejsce parafii rzymskokatolickiej zajął zbór kalwiński. Gorzkowscy byli aktywnymi uczestnikami ruchu protestanckiego. Występowali na synodach w Bychawie, Turobinie, Bełżycach, Lublinie. Szczególnie zaangażowanym katechistą i ministrem kalwińskich zborów był Tomasz Gorzkowski, działający w latach 1581 – 1615. Miejscowa ludność nie miała dostępu do kościoła  rzymskokatolickiego, prawdopodobne, że zmuszona została praktykować kalwinizm, gdyż szlachta wyznawała zasadę „czyj kraj, tego religia”. Przyjęcie kalwinizmu przyczyniło się do istotnego upadku znaczenia Gorzkowskich w czasach panowania Zygmunta III Wazy.

 W roku 1623 Stanisław Gorzkowski powrócił do wyznania katolickiego i rozpoczął odbudowę kościoła św. Stanisława w Gorzkowie. Nowym plebanem został Stanisław Skrzynna - wikariusz z kolegiaty lubelskiej. Prace zakończono w 1647 roku, a konsekrował go biskup Mikołaj Świrski.
Do parafii włączono sąsiednią parafię w Chorupniku, gdzie również nie było kościoła katolickiego.

Dobra rodowe Gorzkowskich na skutek dziedziczenia i mariaży małżeńskich ulegały znacznemu rozdrobnieniu. Gorzkowscy pozostawali właścicielami, a następnie współwłaścicielami gorzkowskiego klucza majątkowego do ostatniej ćwierci XVII w. Ostatnimi posiadaczami Gorzkowa z rodziny Gorzkowskich byli: Wiktoryn Gorzkowski, zmarły około 1670 r. i jego synowie Jacek i Kazimierz. Po ich śmierci całość dóbr gorzkowskich znalazła się w posiadaniu króla Jana III Sobieskiego.

Herb Tarnawa, klejnot rodowy Gorzkowskich, przedstawiający w polu czerwonym krzyż grecki srebrny, pod którego lewym ramieniem jest półksiężyc złoty, jest dziś herbem, którym oficjalnie posługuje się Gmina Gorzków. 

 Piotr Cichosz

Bibliografia:

• Czarnecki Włodzimierz, Rozwój sieci parafialnej Kościoła łacińskiego w ziemi chełmskiej do początków XVII w., - Roczniki Humanistyczne, 48 (2000), z. 2, s. 29-89;
• Czarnecki Włodzimierz, Sieć osadnicza ziemi chełmskiej od połowy XIV do połowy XV wieku, - Rocznik Chełmski, 3 (1997), s. 9-63;
• Henryk Seroka, Herb Gminy Gorzków, kps przechowywany w Urzędzie Gminy Gorzków;
• Jacek Chachaj, Zarys dziejów Gorzkowa do końca XVIII wieku, oddane do druku.