Gorzków
jest jedną z najstarszych miejscowości Województwa Lubelskiego. Pierwsze wzmianki w źródłach pisanych pochodzą z roku 1359. Znajdują się w traktacie granicznym między Królestwem Polskim a Litwą. W imieniu chełmskiego bojarstwa wystąpił wówczas Andrzej z Gorzkowa. Traktat jest ważnym źródłem do dziejów regionu, odzwierciedlającym w znaczny stopniu średniowieczną granicę polsko-ruską. Gorzków należał wówczas do ziemi chełmskiej, a miejscowi bojarzy i chłopi wyznawali prawosławie. Dopiero Ludwik Węgierski w roku 1377 zorganizował wyprawę na Ruś i ostatecznie wcielił ziemię chełmską do Królestwa Polskiego.
Dalsza integracja tych terenów z Koroną nastąpiła w czasach panowania Władysława Jagiełły. Fundatorem pierwszej budowli sakralnej w obrządku katolickim na przełomie 1403/1404 r. był
Mikołaj z Sandomierza herbu Trąby
spowiednik i doradca króla, od1403 r. podkanclerzy wielki koronny, późniejszy arcybiskup gnieźnieński i pierwszy prymas Polski. Fakt ten potwierdza także dokument z 24 czerwca 1404 roku wystawiony przez Stefana - biskupa Chełmskiego dla Mikołaja - podkanclerzego wielkiego koronnego i właściciela wsi Gorzków z prawem zamiany dziesięciny snopkowej na pieniężną. Arcybiskup halicki Jakub Strepa wydał mandat na konsekrację kościoła parafialnego w Gorzkowie. Miejscowa tradycja podaje, że Mikołaj z Sandomierza herbu Trąby był pierwszym proboszczem parafii, tymczasem polski kandydat na papieża (wysuwany do tej godności na soborze w Konstancji 1414 - 1418) był właścicielem wsi, fundatorem parafii i współorganizatorem struktur kościoła katolickiego na ziemi chełmskiej. Tytuł prawny potwierdza przywilej królewski spisany w Wiślicy dnia 19 sierpnia roku 1406, w którym wymieniono także uprawnionych spadkobierców Mikołaja z Sandomierza: siostrę przyrodnią Jachnę z jej drugim mężem Paszkiem oraz dzieci z obu jej małżeństw. Dokładne wytyczenie granic dóbr nadanych Mikołajowi z Sandomierza opisuje następny dokument królewski, podpisany w Żukowie 26 sierpnia 1406r. Wyznaczeni tymi dokumentami spadkobiercy Mikołaja z Sandomierza stali się protoplastami rodu Gorzkowskich herbu Tarnawa, wieloletnich dziedziców Gorzkowa.
W XV – XVI wieku Gorzków oraz okoliczne wsie (Wielkopole, Chorupnik, Czysta Dębina) stanowiły gniazdo rodowe Gorzkowskich herbu Tarnawa (potomstwo Jachny i Paszka). Byli to przedstawiciele średniozamożnej szlachty ziemskiej. Pod względem administracyjnym obszar należał do województwa ruskiego. Gorzkowscy dostarczali wielu solidnych urzędników powiatowi krasnostawskiemu i chełmskiemu. Podsędkami i pisarzami sądu ziemskiego chełmskiego, byli: Krzysztof Gorzkowski, pisarz ziemski chełmski, 1423 r., Piotr Gorzkowski (nazywany także Żyrnicki), podsędek w latach 1460-1463, Piotr Gorzkowski, podsędek w l. 1483-1488, Jan Gorzkowski, podsędek w l. 1489-1490, Jan Gorzkowski, pisarz w l. 1492-1497, Jakub Gorzkowski, pisarz w l. 1503-1506, Krzysztof Gorzkowski, pisarz w l. 1517-1544.W rodzie Gorzkowskich najwyższą pozycję społeczną osiągnął Piotr Gorzkowski, który w latach 1557-1558 był podsędkiem chełmskim, zaś w latach 1565-1600 sędzią ziemskim chełmskim.
Okres Rzeczypospolitej Obojga Narodów (od 1569 roku) w dziejach Gorzkowa należy uznać za czas niebywałego prosperity. Warto podkreślić, że przemożny wpływ na rozwój tych terenów wywierał Jan Zamoyski, starosta krasnostawski, a przede wszystkim kanclerz i hetman wielki koronny w czasach panowania Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy. Właśnie w granicach powiatu krasnostawskiego hetman założył prywatne miasto Zamość, ważny ośrodek kultury i punkt strategiczny (twierdza zamojska). Pod protektoratem potężnego magnata zaczęły rozwijać się talenty i fortuny rodów Żółkiewskich i Sobieskich. Z Żółkiewskimi (dwie linie: herbu Lubicz i Bończa) najprawdopodobniej skoligaceni byli Gorzkowscy. W ogólności, okolice te zamieszkiwała liczna szlachta rolnicza, czynnie uczestnicząca w życiu publicznym i wojskowym. Majątki na skutek dziedziczenia i mariaży małżeńskich ulegały znacznemu rozdrobnieniu. Tarnawici Gorzkowscy pozostawali właścicielami, a następnie współwłaścicielami gorzkowskiego klucza majątkowego do ostatniej ćwierci XVII w. Ostatnimi właścicielami Gorzkowa z rodziny Gorzkowskich byli: Wiktoryn Gorzkowski, zmarły około 1670 r. i jego synowie Jacek i Kazimierz.Z początkiem XVII wieku wśród właścicieli Gorzkowa figuruje Jakub Sobieski, ojciec przyszłego króla Jana III Sobieskiego. W posiadanie dóbr wszedł poprzez związek małżeński z Zofią Daniłowiczówną, która wniosła w posagu rozległy majątek Żółkiewskich, w tym skrawek Gorzkowa. Aktywna szlachta przejmowała także najnowsze prądy umysłowe płynące z Zachodu. W 1568 posesjonaci z Gorzkowa spustoszyli drewniany kościół i wypędzili plebana Marcina. W miejsce świątyni utworzono zbór kalwiński. Dopiero kontrreformacja w czasach Zygmunta III Wazy przyniosła nawrót szlachty na katolicyzm. Zjawisko o charakterze ogólnokrajowym znalazło swoje odzwierciedlenie również w Gorzkowie. W 1623 roku Stanisław Gorzkowski rozpoczął budowę kościoła katolickiego. Nowym proboszczem został Stanisław Skrzynna - wikariusz z kolegiaty lubelskiej. Prace zakończono w 1647 roku, a konsekrował go bp Mikołaj Świrski. Przy kościele znajdował się również parafialny cmentarz. W czasie budowy kościoła, w 1638 roku proboszcz w Krasnymstawie ks. Czarnotorski oskarżył Jakuba Sobieskiego - dziedzica Chorupnika, że będąc luteraninem zabrał grunta kościoła chorupnickiego, dokumenty ukrył, a samą świątynie rozebrał i wybudował z niej oborę. Trybunał Koronny dla Małopolski w Lublinie powołał do wyjaśnienia sprawy specjalną komisję świecko-duchowną. Ustalono, że Sobieski ma w ciągu 3 lat wystawić w Chorupniku nowy kościół wraz z plebanią. Sobieski odwołał się od werdyktu i ostatecznie sprawę zakończył ugodą z ks. Markiem Rybułowiczem - nowym plebanem w Gorzkowie, budując kaplicę w Chorupniku
Upadek Rzeczypospolitej w połowie XVII w. dotkliwie odczuli mieszkańcy Gorzkowa. Prawdopodobne, że w 1649 roku ziemię gorzkowską pustoszyli kozacy Bohdana Chmielnickiego, który oblegał wówczas Zamość. W kilka lat później rabowali tutaj Szwedzi Karola X Gustawa. Chłopi chronili się w lasach, a zamożniejsza szlachta uciekała do Zamościa. Wojny przyniosły znaczne wyludnienie i upadek gospodarczy. Świetność okolicy próbował odbudować
Jan III Sobieski
który uwielbiał wypoczywać w rodzinnym, położonym niedaleko od ziemi gorzkowskiej majątku Pielaszkowice, posiadał także dobra w samym Gorzkowie. W literaturze przyjęte jest stanowisko, że z inicjatywy Jana Sobieskiego w roku 1689 w Gorzkowie doszło do lokacji miasta. Twierdzenie to nie znajduje pełnego potwierdzenia źródłowego. Brakuje bowiem podstawowego świadectwa w postaci przywileju lokacyjnego. W księgach Metryki Koronnej znajduje się jedynie przywilej na jarmarki wystawiony „miasteczkowi Gorzków” 7 III 1690 r. Wobec braku przywileju lokacyjnego o podjęciu przez Sobieskiego inicjatywy założenia miasta świadczy miejski układ urbanistyczny Gorzkowa oraz przywołany przywilej na prawo odbywania jarmarków z 1690 r. Niezależnie od faktycznego statusu prawnego, w ciągu kilku lat działalności Sobieskiego powstało na tym terenie miasteczko o charakterze rolniczo – targowym, założone na planie otwartym, z czworobocznym rynkiem i czterema ulicami wychodzącymi z jego narożników. Do Gorzkowa masowo zaczęli napływać Żydzi. To osadnictwo popierała miejscowa szlachta, bo była zainteresowana ożywieniem gospodarczym. W latach 90. XVII w. Jan Sobieski sprzedał Gorzków wraz z okolicznymi miejscowościami Wielopolem, Waśniowem, Dąbiem i Chorupnikiem senatorowi Janowi Braunschweigowi. Jego syn Rudolf sprzedał Gorzków Ottonowi Filkierzampowi. Kolejni właściciele Gorzkowa to Szembekowie i od 1783 r.Darowscy.
Po III rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 roku Gorzków znalazł się pod kontrolą Austrii. W tym samym roku ks. Jan Wierzbicki, kanonik smoleński i dziekan krasnostawski oraz turobiński, poświęcił nowy cmentarz gorzkowski, wybudowany przy drodze do Wielkopola, naprzeciw wsi Zamostek. Cmentarz funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Również w tym czasie staraniem proboszcza Wężyka wybudowano przy kościele murowaną dzwonnicę. W roku 1809 Gorzków został włączony do Księstwa Warszawskiego. Powstała też szkoła początkowa (1810 r.). Dwa lata później miasto zniszczył pożar, przestał również egzystować miejscowy szpital. Najpewniej miało to związek z odwrotem resztek Wielkiej Armii Napoleona spod Moskwy, bądź wkraczaniem wojsk moskiewskich na te tereny. Ostatecznie na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego powstało Królestwo Polskie, a Gorzków znalazł się administracyjnie w granicach powiatu krasnostawskiego w województwie lubelskim.
W roku 1827 Gorzków liczył 46 domów i 301 mieszkańców, w 1861 roku było 38 domów i 378 mieszkańców (w tej liczbie 218 Żydów). Istniała synagoga i młyn. Okoliczna szlachta i chłopi licznie wzięli udział w powstaniu styczniowym. Po reformie uwłaszczeniowej z 1864 roku pojawił się nowy element w życiu wsi: samorząd wiejski, a Gorzków stał się centrum administracyjnym o charakterze lokalnym. W roku 1869, za patriotyczną postawę mieszkańców w ostatnim powstaniu car Aleksander II pozbawił miejscowość praw miejskich. Degradacja nie miała większego wpływu na rozwój osady. W roku 1877 mieszkało w niej już 705 osób (w tym 467 Żydów). Mieszkańcy po raz kolejny uaktywnili się podczas rewolucji 1905 roku. Kilku chłopów z sąsiedniej wsi Zamostek zostało aresztowanych za działalność antycarską. Bezpośrednio przed wybuchem I wojny światowej w Gorzkowie było 1300 mieszkańców, a zdecydowaną przewagę miała ludność wyznania mojżeszowego. W 1914 roku osada została zajęta przez Austriaków. Kiedy klęska Niemiec w 1918 roku stała się oczywistością miejscowa ludność rozbrajała odziały Wehrmachtu.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku Gorzków zachował status podstawowej jednostki administracyjne (gminy). Według spisu z 1921 roku było w nim 691 osób, w tym 434 żydów i 257 katolików. W 1922 r. wzniesiono murowany budynek z arkadowym wejściem. Urząd Gminy znajduje się w nim do teraźniejszości. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Gorzkowie działały partie polityczne (ludowcy, endecja, komuniści). Rozwijała się oświata o charakterze podstawowym i formy spółdzielczości. W 1920 roku w Gorzkowie powstała parafia polskokatolicka, a w latach 1927 – 1929 wzniesiono murowany kościół na planie krzyża łacińskiego.
Patriotyzm miejscowej ludności był wystawiony na kolejną próbę podczas II wojny światowej (1939 – 1945). Był to czas okupacji nazistowskiej (niemieckiej) i sowieckiej (rosyjskiej). Niemieccy hitlerowcy całkowicie wymordowali ludność żydowską. Organizowane masowe rozstrzeliwania i wywózki do obozów zagłady. Diaspora żydowska w Gorzkowie przestała istnieć. Ocaleli tylko nieliczni jej przedstawiciele, głównie dzięki pomocy miejscowej ludności. Na ziemi gorzkowskiej działał silny ruch oporu, przede wszystkim oddziały ZWZ-AK i BCh. Dowódcą obwodu AK w powiecie krasnostawskim był kpt. Franciszek Jarocki "Jaćwing" z Borowa w ziemi gorzkowskiej. W roku 1965 postawiono w centrum Gorzkowa pomnik ku czci poległych w czasie II wojny światowej. W 1990 tablicę pamiątkową zamieszczono w kościele św. Stanisława.
Po 1945 roku nie powiodły się pomysły władz w zakresie kolektywizacji i spółdzielczości. W 1975 roku Gorzków znalazł się w obrębie województwa zamojskiego, co było swoistym „novum” zerwaniem wielowiekowych związków z ziemią krasnostawską. Tradycyjny porządek przywróciła dopiero ostatnia reforma administracyjna z 1999 roku. Negatywnym zjawiskiem ostatnich dziesięcioleci był natomiast stały odpływ ludności w poszukiwaniu pracy. O ile w 1961 roku w Gorzkowie mieszkało 500 osób, to w 1978 było już tylko 381. Negatywny trend utrzymuje się do dnia dzisiejszego.
